درباره شابک چه می دانید و چه کاربردی دارد؟

به طور خلاصه شابک یک بارکد اختصاصی است که برای نشر کتاب به آن نیاز دارید.
اما دریافت این بارکد چگونه است؟ با ما همراه شوید.

روابط عمومی انتشارات بنیاد پیشگیری از آسیب های اجتماعی، شابک یک بارکد ۱0یا 13 رقمی اختصاصی است که در قسمت شناسنامه و پشت جلد هر کتاب چاپ می شود و یکی از نشانه های مجوز دار بودن کتاب است.
شابک معادل فارسی برای ISBN و مخفف «شماره استاندارد بین‌المللی کتاب» است. این عبارت، ترجمه دقیق International Standard Book Number است.
در ابتدا سال 1968 در انگلستان شماره شناسایی کتاب ها دارای 9 رقم بود بعدا سازمانی تشکیل شد به نام سازمان بین المللی استانداردسازی(ایزو) که شابک ده رقمی شد در سال 1997 و پس از سال 2007 به صورت عدد سیزده رقمی عرضه شده است. در حال حاضر ۱۶۶ كشور، عضو نظام شابك هستند.
ایران در سال ۱۳۷۲ به عضویت سازمان بین‌المللی شابک درآمد و در سال ۱۳۷۵ نیز در جلسه هیئت دولت تصویب شد که هیچ کتابی بدون شابک منتشر نشود. نمایندگی شابک در ایران خانه کتاب می باشد و این مؤسسه مسئولیت اعطای شابک به کتاب‌ها را بر عهده دارد. همچنین تاکنون سه کد شابک برای ایران اختصاص داده شده است که این سه عدد شامل ۹۶۴ و ۶۰۰ و ۶۲۲ می‌باشند.
با توجه به تعداد زیاد کتاب‌هایی که هر سال چاپ می‌شوند، وجود این شماره اختصاصی اهمیت زیادی برای انبارداری، توزیع و جستجوی کتاب‌ها پیدا کرده است.
تا به حال بیش از 15هزار ناشر و بیش از 11 هزار ناشر-مولف ، به عضویت نظام شماره‌گذاری بین‌المللی کتاب در ایران در‌آمده‌اند و بیش از ۹۶ درصد کتاب‌های موجود در ایران، دارای شابک هستند. دلیل این موضوع نیز اجباری شدن استفاده از شابک از سوی ناشران است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به‎‌عنوان متولی کار نشر در ایران، تنها اجازه چاپ کتاب‌هایی را می‌دهد که شماره شابک را دریافت کرده باشند.

ساختار شابک

– اگر شابک سیزده رقمی باشد، دارای یک پیشوند سه رقمی است. پیشوندهایی که تا به حال استفاده شده‌اند عبارتند از: ۹۷۸ و ۹۷۹. این عددها نشان دهنده نوع کالای ثبتی و کتاب هستند.
– عدد تک رقمی بعدی نشان دهنده منطقه جغرافیایی و زبانی است. مثلا عدد ۰ متعلق به کتاب‌های انگلیسی است.
– مجموعه چهار رقمی بعدی نشان دهنده انتشارات است. به هر نشر کدی جداگانه تعلق می‌گیرد.
– چهار رقم نهایی نیز نشان دهنده نوع و قطع کتاب است.
– عدد تک رقمی نهایی نیز جهت صحت‌سنجی شابک به کار می‌رود.

کاربرد شابک چیست؟

شابک و فیپا مانند شناسنامه برای یک محصول فرهنگی هستند. با اخذ این دو مجوز در واقع مالکیت مادی و معنوی اثر به نام مولف، ناشر و مترجم ثبت می‌شود. و همچنین با این بارکد اختصاصی میتوانید شابک را در ابزارهای کتاب خوان نظیر آمازون کیندل بفروشید و حتی ثبت کنید.
علاوه بر این همانطور که بالاتر گفته شد به جهت کنترل و انبارگردانی بسیار کمک کننده است.

شابک به چه محصولاتی اختصاص می‌یابد؟

شابک به جز کتاب‌ها و سایر محصولات چاپی، به محصولات فرهنگی نیز تعلق می‌گیرد. محصولاتی مانند:
– انواع نرم‌افزارهای آموزشی شامل انواع لوح‌های فشرده و …
– انواع کتاب و جزوات چاپی در ساختار و قالب‌های متفاوت، مانند: کتاب‌های چاپ شده با خط بریل و انواع کتاب دیجیتال و یا کتب صوتی
– نقشه‌ها و ورقه‌های شفاف
– فیلم‌ها و قالب‌های ویدیویی

شابک را از کجا دریافت کنیم؟ معرفی سایت شابک

یکی از مراحل دریافت مجوز چاپ کتاب برای انتشار، دریافت شابک است. برای این منظور، باید کتاب مراحل تألیف یا ترجمه، ویراستاری، حروف چینی و صفحه‌آرایی را طی کند.
پس از آن کافی است تا به سایت شابک در ایران مراجعه کنید. در حال حاضر در سایت ISBN.IR امکان ثبت درخواست شماره شابک، تبدیل آن به بارکد و تبدیل isbn ده به سیزده رقمی فراهم است.

مراحل دریافت شابک کتاب چیست؟

اولین قدم برای چاپ کتاب همانطور که متوجه شدید دریافت مجوزهایی نظیر شابک، فیپا و … است. برای این منظور باید فایل کتاب را به همراه درخواست در سایت ISBN.IR ثبت کنید. پس از ورود به سایت و ثبت‌نام، باید جایگاه خود را به‌عنوان ناشر یا ناشر_مولف تعیین کنید.
سپس تصویر پروانه نشر یا پروانه فعالیت مجاز با حجم زیر ۳۰۰ کیلوبایت و فرمت jpg/ تصویر نشان نشر با حجم زیر ۵۰۰ کیلوبایت و فرمت jpg/ فایل کتاب نیز باید برای دریافت شابک و فیپا ارائه شود.

بهتر است با تفاوت ناشر و مولف بیشتر آشنا شویم:

ناشر کتاب: انتشارات و یا شرکتی است که مسئولیت مجوز نشر کتاب را به‌صورت حقوقی بر عهده دارد. برای دریافت شابک به ‌عنوان یک ناشر، بعد از عضویت در سایت ISBN.IR باید مدارک مربوط به شرکت و یا انتشارات خود (تصویر پروانه نشر، تصویر کارت ملی ناشر و…) را آپلود کنید.
پس از سپری شدن یک روز کاری (۲۴ ساعت) پرتال شابک شما فعال می‌شود. در این صورت شما می‌توانید به بخش درخواست شابک رفته و برای گرفتن شابک کتاب خود اقدام کنید.
ناشر مولف: شخصی است که بدون مراجعه به مراکز نشر حقوقی، به‌صورت حقیقی کتاب خود را چاپ می‌کند. برای دریافت شابک به‌عنوان یک ناشرمولف، وارد سایت شده و مشخصات کامل و تصویر کارت ملی خود را آپلود می‌کنید.
مراتب فعال‌سازی اکانت شما در سایت، پس از سپری شدن یک روز کاری، از طریق ایمیل و شماره تلفن خواهد بود. پس از اتمام این مراحل شما می‌توانید از بخش درخواست شابک، اقدام به گرفتن شابک برای کتاب خود کنید.
نحوه استعلام شابک کتاب؛ جستجوی کتاب با شماره شابک آن
برای استعلام شابک، کافی است که به این صفحه (https://isbn.ketab.ir/account/TrackingProcess)
مراجعه کنید. سپس شماره شابک مورد نظر را در کادر بنویسید و استعلام کد مورد نظر را دریافت کنید.

شابک چه تفاوتی با فیپا دارد؟

بعد از دریافت شابک، کتاب شما به کتابخانه ملی ایران ارسال می‌شود، تا فیپا دریافت کند. از آن‌جایی که معمولاً اصطلاحات فیپا و شابک با‌هم به کار برده می‌شوند، بسیاری از افراد با معنای دقیق و تفاوت آن‌ها آشنا نیستند. بنابراین در این بخش به بررسی این دو مفهوم می‌پردازیم:
فیپا یا فهرست‌نویسی پیش از چاپ، عبارت است از فهرست‌نویسی توصیفی و تحلیلی کتاب که پیش از انتشار در صفحه حقوقی یا صفحه شناسنامه کتاب درج شده و توسط اداره کل سازمان اسناد و کتابخانه ملی صادر می‌شود.
این مرکز به‌ طور اختصاصی اقدام به صدور فیپا می‌کند و هیچ نماینده‌ای در سطح کشور ندارد. صادر شدن فیپا توسط کتابخانه ملی به‌صورت رایگان انجام می‌شود.
فیپا و شابک در کنار هم، باعث کاهش هزینه فهرست‌نویسی و سهولت در جستجوی کتاب در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی کشور می‌شود.

 نکات مهم در رابطه با دریافت شابک

برای جلوگیری از ترویج اطلاعات غلط، این بخش عینا از سامانه ثبت و دریافت شابک نقل می‌گردد:
⦁ برای آثار چند جلدی، یک شابک به کل مجموعه اختصاص پیدا می‌کند و علاوه‌ بر آن هر جلد نیز شماره شابک جداگانه دریافت می‌کند.
⦁ اگر مجموعه چند جلدی، به‌صورت دوره‌ای به فروش می‌رسد باید شابک دوره به‌صورت بارکد پشت مجموعه ثبت شود.
⦁ در صورت فروش مجموعه یا تک جلد هم‌زمان، باید هر دو بارکد پشت جلد کتاب ثبت شود.
⦁ تنها مولفان و مترجمان برای انتشار آثار خود می‌توانند تحت نام ناشر مولف (موردی) اقدام به نشر آثار خود نمایند.
⦁ شابك به منزله ثبت اثر نیست. در صورتیكه قصد ثبت اثر خود را دارید با دایره حقوقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بخش ثبت آثار تالیفی به شماره ۳۸۵۱۱ تماس بگیرید.
⦁ ناشر مولف (موردی) باید لزوماً پدیدآور همان کتاب باشد، در غیر این صورت، اشخاص حقیقی اجازه چاپ کتاب‌های دیگران را به عنوان ناشر مولف (موردی) ندارند.
⦁ در صورتی‌كه یك كتاب توسط چند مولف و یا مترجم تهیه شده باشد و به‌صورت ناشر مولف (موردی) منتشر شود، یكی از مولفین می تواند درخواست شابك بدهد و نیازی به درخواست مجزا برای هر مولف نیست. زیرا شابك به كتاب اختصاص داده می شود نه به مولفین آن.