وبلاگ...
چرا سرانه مطالعه در برخی کشورها پایین است؟
روابط عمومی انتشارات بنیاد پیشگیری از آسیب های اجتماعی، سرانه مطالعه به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه فرهنگی و اجتماعی یک کشور محسوب می‌شود. مطالعه نه‌تنها بر سطح دانش و آگاهی جامعه تأثیر دارد، بلکه نقشی اساسی در توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ایفا می‌کند. بااین‌حال، در بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای درحال‌توسعه، سرانه مطالعه پایین است. این معضل می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که در این مقاله به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
عوامل فرهنگی و اجتماعی
یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش سرانه مطالعه، فرهنگ عمومی جامعه است. در برخی جوامع، مطالعه به‌عنوان یک ارزش تلقی نمی‌شود و افراد انگیزه‌ای برای کتاب‌خوانی ندارند. برخی از عوامل فرهنگی مؤثر عبارت‌اند از:
نبود فرهنگ مطالعه در خانواده: اگر والدین عادت به مطالعه نداشته باشند، فرزندان نیز تمایلی به مطالعه نخواهند داشت.
جایگزینی سرگرمی‌های دیجیتال: شبکه‌های اجتماعی، تلویزیون و بازی‌های رایانه‌ای جای مطالعه را در بین کودکان، نوجوانان و حتی بزرگ‌سالان گرفته‌اند.
عدم تبلیغ و ترویج مطالعه: در بسیاری از کشورها، رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی نقش فعالی در ترویج مطالعه ندارند.
عوامل اقتصادی
اقتصاد تأثیر بسزایی در سرانه مطالعه دارد. در کشورهایی که مشکلات اقتصادی وجود دارد، مردم ترجیح می‌دهند درآمد خود را صرف نیازهای اولیه کنند تا خرید کتاب. برخی از عوامل اقتصادی شامل:
هزینه بالای کتاب و منابع مطالعاتی: در بسیاری از کشورها، قیمت کتاب‌ها بالاست و این موضوع باعث کاهش میزان خرید و مطالعه کتاب می‌شود.
کمبود کتابخانه‌های عمومی: در کشورهایی که سرمایه‌گذاری کافی روی کتابخانه‌های عمومی نشده، دسترسی مردم به کتاب‌های رایگان یا ارزان‌قیمت محدود است.
زمان محدود به دلیل مشکلات اقتصادی: بسیاری از افراد به دلیل اشتغال بیش‌ازحد و کار زیاد، فرصت کمی برای مطالعه دارند.
نظام آموزشی ناکارآمد
در برخی کشورها، سیستم آموزشی به‌گونه‌ای طراحی نشده که علاقه‌مندی به مطالعه را در کودکان و نوجوانان ایجاد کند. برخی مشکلات آموزشی که بر کاهش سرانه مطالعه تأثیر می‌گذارند عبارت‌اند از:
شیوه‌های سنتی آموزش: تأکید صرف بر حفظیات و آزمون‌های استاندارد، باعث می‌شود دانش‌آموزان مطالعه را صرفاً وظیفه‌ای مدرسه‌ای ببینند و علاقه‌ای به مطالعه آزاد نداشته باشند.
کمبود منابع مطالعاتی متنوع در مدارس: نبود کتابخانه‌های مدرسه‌ای و منابع جذاب برای کودکان و نوجوانان، انگیزه مطالعه را کاهش می‌دهد.
عدم آموزش مهارت‌های مطالعه: دانش‌آموزان در بسیاری از کشورها، مهارت‌های مطالعه کارآمد را یاد نمی‌گیرند که باعث کاهش رغبت آن‌ها به کتاب‌خوانی می‌شود.
تأثیر فناوری و رسانه‌های دیجیتال
رشد سریع فناوری و گسترش رسانه‌های دیجیتال تأثیر بسزایی در تغییر الگوی مطالعه دارد. اگرچه فناوری می‌تواند به ترویج مطالعه کمک کند، اما در برخی موارد منجر به کاهش میزان مطالعه سنتی شده است. برخی از چالش‌های فناوری عبارت‌اند از:
کاهش تمرکز و عادت به مطالب کوتاه‌مدت: کاربران اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به خواندن مطالب کوتاه و سطحی عادت کرده‌اند و تمایلی به مطالعه عمیق و طولانی ندارند.
افزایش مصرف محتوای تصویری و ویدئویی: محتوای ویدئویی، پادکست‌ها و سایر رسانه‌های دیجیتال جایگزین مطالعه سنتی شده‌اند.
عدم دسترسی به محتوای الکترونیکی ارزان و باکیفیت: اگرچه کتاب‌های الکترونیکی در حال گسترش هستند، اما در بسیاری از کشورها، محتوای باکیفیت به‌راحتی در دسترس نیست.
نبود انگیزه و مشوق‌های مناسب
مطالعه نیازمند انگیزه است و در بسیاری از کشورها، انگیزه‌های لازم برای کتاب‌خوانی ایجاد نشده‌اند. برخی از مشکلات مربوط به این موضوع شامل:
نبود برنامه‌های تشویقی برای مطالعه: در برخی کشورها، برنامه‌هایی نظیر مسابقات کتاب‌خوانی، تخفیف‌های ویژه کتاب یا عضویت رایگان در کتابخانه‌ها وجود ندارد.
عدم الگوسازی مناسب: نبود نویسندگان، شخصیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای که به‌عنوان الگوی مطالعه معرفی شوند، باعث کاهش انگیزه مطالعه در جامعه می‌شود.
توجه کم به کتاب در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی: برخی دولت‌ها توجه کافی به برنامه‌های ترویج مطالعه ندارند و مطالعه را در اولویت سیاست‌های فرهنگی خود قرار نمی‌دهند.
کمبود کتاب‌های جذاب و متناسب با نیاز جامعه
در برخی کشورها، کتاب‌هایی که منتشر می‌شوند، یا از کیفیت محتوایی مناسبی برخوردار نیستند، یا نیازهای خوانندگان را برآورده نمی‌کنند. برخی مشکلات در این زمینه عبارت‌اند از:
کمبود تنوع موضوعی: برخی مخاطبان، به‌ویژه کودکان و نوجوانان، به دنبال کتاب‌هایی با موضوعات جذاب و متناسب با علایق خود هستند، اما چنین کتاب‌هایی کمتر در دسترس است.
ترجیح کتاب‌های ترجمه‌ای به تألیفی: در برخی کشورها، بازار کتاب تحت تأثیر آثار ترجمه‌شده است و نویسندگان محلی فرصت کمتری برای تولید محتوا دارند.
نبود تبلیغات و معرفی مناسب برای کتاب‌ها: بسیاری از مردم از انتشار کتاب‌های جدید و مناسب با نیازهای خود اطلاع ندارند.
تأثیرات روانی و اجتماعی
برخی مشکلات روانی و اجتماعی نیز می‌توانند در کاهش علاقه به مطالعه مؤثر باشند. این عوامل شامل:
استرس و فشارهای زندگی مدرن: بسیاری از افراد به دلیل مشغله‌های فکری و استرس روزانه، تمایلی به مطالعه ندارند.
کاهش توانایی تمرکز: افزایش استفاده از فضای مجازی باعث کاهش تمرکز افراد شده و مطالعه را برای آن‌ها دشوار کرده است.
احساس بی‌فایده بودن مطالعه: در برخی جوامع، مطالعه کتاب به‌عنوان فعالیتی کم‌اهمیت در نظر گرفته می‌شود و افراد انگیزه‌ای برای آن ندارند.
نتیجه‌گیری
کاهش سرانه مطالعه یک مشکل چندبعدی است که تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اقتصادی، آموزشی و فناوری قرار دارد. برای افزایش میزان مطالعه در جوامع، باید برنامه‌های جامعی برای ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی، کاهش هزینه‌های مطالعه، بهبود کیفیت آموزش و ایجاد انگیزه در افراد تدوین شود. با همکاری نهادهای فرهنگی، آموزشی و رسانه‌ای می‌توان میزان مطالعه را افزایش داد و جامعه‌ای آگاه‌تر و پویاتر ساخت.
