مؤلفان:

• دکتر جمال‌الدین راحمی
• دکتر رعنا صباغ اسماعیلی

ناظر و ویراستار علمی:

• دکتر حامد بخشی

«همدلی» در فرایند مشاوره امری ضروری است. به‌گونه‌ای که بدون ایجاد همدلی با درمان‌جو، تغییر و درمان تا حدودی محال به نظر می‌رسد. در همه مکاتب مشاوره، رابطه درمانی مبتنی‌بر همدلی، یکی از عوامل تعیین‌کننده و حائز اهمیت در به موفقیت رسیدن فرآیند روان‌درمانی است. می‌توان اذعان نمود که تقریباً تمامی نظریه‌های مشاوره بر برقراری رابطه حسنه با درمان‌جو تأکید داشته‌اند. با این وجود، پیرامون نوع مطلوب و اهمیت نسبی رابطه درمانی همواره اختلاف‌نظر وجود داشته است. همدلی به معنای درک عمیق احساسات و افکار درمان‌جو، ضمن حفظ استقلال از اوست؛ همین موضوع است که همدلی‌ کردن را به هنر تبدیل می‌نماید.

روان درمانی یا درمان روانشناختی یا صحبت درمانی راهی برای کمک به افرادی است که دچار انواع مختلفی از بیماری های روانی و اختلالات عاطفی هستند. روان درمانی به حذف یا کنترل علائم مشکل زا کمک می کند تا فرد عملکرد بهتری داشته باشد و سلامتی و درمان را بالا ببرد. روان درمانی به حل مشکلاتی نظیر اختلال در کنار آمدن با زندگی روزمره، تاثیر آسیب روحی، بیماری جسمی یا فقدان (مثل مرگ عزیز) و اختلالات خاص روانی (مثل افسردگی و اضطراب) کمک میکند. روان درمانی انواع مختلفی دارد و ممکن است تاثیر یک نوع روی یک مشکل خاص بهتر باشد. میتوان همراه با روان درمانی از دارو یا دیگر روش های تراپی استفاده کرد. در این کتاب به معرفی رویکردهای معروف و مطرح روان درمانی می پردازد که بیشتر کاربرد را بین درمانگران و مراکز مشاوره داراست. در کتاب حاضر رویکردهایی نظیر روان درمانی شناختی رفتاری، روان درمانی پذیرش و تعهد (اکت)، روان درمانی هیجان مدار، رویکرد طرحواره درمانی، روان درمانی ذهن آگاهی، واقعیت درمانی، روان درمانی انگیزشی معرفی گردیده است.

بحران، یک وضعیت آشفته هیجانی یا واکنش حاد هیجانی به یک محرک است. در موقعیت بحران، تعادل معمول بین تفکر و هیجانات مختل می‌شود، مکانیسم‌های مقابله‌ای معمول با شکست مواجه شده و شواهدی از اختلال در فرد یا گروه مشاهده می‌گردد. به دیگر بیان، بحران در حقیقت تجربه‌ یک اتفاق یا موقعیت دشوار و تحمل‌ناپذیر است که سطح دشواری آن از سازوکارهای دفاعی افراد فراتر بوده و موجب آشفتگی افراد، تجربه هیجانات منفی، اضطراب و ترس می‌شود. در موقعیت بحران، نقش استرس پررنگ به نظر می‌رسد، اما استرس در مورد بروز اختلالات نقش ماشه‌چکان را دارد؛ کمترین رابطه‌ی استرس با اختلال روانی، رابطه‌ی علّی است. بحران‌ها ممکن است در شرایطی رخ دهند که افراد با مرگ واقعی، تهدید یا آسیب جدی برای سلامت جسمی روبه‌رو شوند و فرد را دچار آشفتگی شدید روانی کند. بنابراین مداخله در بحران برای فرد بسیار کمک‌کننده و حائز اهمیت است؛ به طور معمول، مداخله در این شرایط، به صورت موقت، فعال و حمایتی است.

در زندگی امروزی که معضلات و مشکلات به صورت پیچیده‌تری در عرصه‌های گوناگون زندگی (فردی، اجتماعی، حقوقی، سیاسی، اقتصادی و…) بروز می‌کند و نیاز به مشاوره و مشورت کردن یک امر جدّی تلّقی می‌شود، عدم رعایت اصول اخلاقی موجب انحطاط انسانیّت و بحران معنویت در جامعه شده و روح اعتماد و امید را سلب می‌کند. رعایت ارزش‌ها و اصول اخلاقی علاوه‌بر اصلاح دنیای افراد، سعادت و کمال ابدی را به دنبال خواهد داشت. جامعه‌ای که روابط در آن بر اساس اصول اخلاقی تنظیم شود از بسیاری از خطاهای رفتاری مصون خواهد بود؛ لذا آرامش و معنویت (دو خلاء مهم در زندگی امروز) و امید به آینده در تمام شئون جلوه‌گر خواهد شد. رعایت اصول اخلاقی در فرآیند مشاوره، ارزش‌نهادن به کرامت انسانی و رعایت حقوق افراد به‌عنوان یک «انسان»، احترام قائل شدن برای حقوق فطری و اولیّه بشر را به دنبال خواهد داشت.